YAŞAM DESTEĞİM - VİDEO

YAŞAM DESTEĞİM-6

                1.2.4. Temel Yaşam Desteğini Sonlandırma Kriterleri

   Doğru uygulanan temel yaşam desteği, hasta veya yaralının hayatta kalma şansını artırdığından ve geri dönüşü olmayan hasarları önlediğinden ilk yardımcı bu konuda çok titiz davranmalıdır.

Temel yaşam desteğini sonlandırma kriterleri aşağıdaki gibidir:

• Hasta veya yaralının yaşamsal refleksleri (solunum, öksürük vb.) geri geldiğinde, (Temel yaşam desteği uygulaması sonlandırılarak koma pozisyonu verilir.)
• İlk yardımcı bu uygulamayı yapamayacak kadar yorulduğunda,
• Tıbbi yardım (112) geldiğinde, ilk yardımcının görevi son bulur ve tıbbi yardım görevlilerinin yardımcısı konumuna geçer. Bundan sonra yapılacak tüm müdahalelerde yetki tıbbi yardım görevlilerine aittir.

   İlk yardımcının, hasta veya yaralının ölüm kararını verme yetkisi kesinlikle yoktur. İlk yardımcı yukarıdaki sonlandırma kriterleri gerçekleşinceye kadar uygulamaya devam etmelidir.

          1.3. Temel Yaşam Desteği Sırasında Karşılaşılan Sorunlar

   Temel yaşam desteği uygulaması sırasında suni solunum ve kalp masajına bağlı olarak sorunlar oluşabilir.

Mide şişkinliği : 

   Suni solunum sırasında soluk yolunun kapalı olması durumunda, farkında olmadan çok kuvvetli veya fazla miktarda nefes verildiğinde hasta veya yaralının midesi hava ile dolar ve şişkinliğe sebep olabilir. Bu durum bebeklerde ve çocuklarda sıklıkla görülmekle birlikte yetişkinlerde de görülebilir. Mide şişkinliğinin oluşmaması için uygulama sırasında göğüs kafesinin yükseldiğini gözlemlemek şarttır. İleri derecedeki mide şişkinliğin de iki sorunla karşı karşıya kalınabilinir:

• Hava ile dolan mide, diyafragmaya basınç yaparak akciğer hacmini azaltabilir.
• Mide şişkinliği, kusmaya ve mide içeriğinin solunum yoluna kaçmasına neden olabilir. Hasta veya yaralıda kusma oluşmuşsa hemen yan yatırılır bu şekilde kusmuğun soluk yolunu tıkaması önlenir.

Göğüs kemiği (sternum) ve kaburga kırıkları

Yağ embolisi (Yağ pıhtısının dolaşım sistemi aracılığı ile bir yerden başka bir

yere geçmesi )

Bu uygulama esnasında şu nokta hiçbir zaman unutulmamalıdır ki; ilk yardımcı, hasta veya yaralıda kendi hayatını tehlikeye sokacak herhangi bir risk yoksa etik kurallar çerçevesinde cins ve ırk ayrımı yapmadan temel yaşam desteği uygulamak zorundadır.

      Şekil 1.1: Yetişkinlerde temel yaşam desteği algoritması

YARARLANILAN KAYNAK:
MİLLİ EĞİTİM BAKANLIĞI 720S00047 MODÜL NUMARALI TEMEL YAŞAM DESTEĞİ MODÜLÜ

YAŞAM DESTEĞİM-5

                              1.2.3. Yetişkinlerde Suni Solunum

   Solunum, fizyolojik bir olay olup bireyin yaşamı için gereklidir. İnsan yaşamının devam edebilmesi; oksijenin vücut hücrelerine ulaşmasına ve karbondioksitin de hücrelerden uzaklaştırılmasına bağlıdır.

   Solunum; soluk almakla başlayan, organizmanın oksijeni kullanıp karbondioksit olarak dışarı atmasını kapsayan bir süreçtir. Normal solunum, düzenli ve sessiz olup herhangi bir çaba gerektirmez. Solunum, kendiliğinden gerçekleşir; ancak kısmen kontrol edilebilir. Her soluk alma ve verme arasında kısa bir dinlenme süresi vardır.

                           Solunum sayısının normal değerleri 

   Solunumu ve/ veya kalbi durmuş kişide, 4- 6 dk. sonra beyin hasarı oluşmaya başlar ve 10 dk. sonra da geri dönüşü olmayan beyin hasarı oluşur. Bu yüzden ilk yardımcı hem doğru karar vermek hem de çok hızlı olmak zorundadır.

   Solunumu durmuş kişiye, suni solunum yapılır. Suni solunum, ağızdan ağza ve

ağızdan buruna olmak üzere iki şekilde uygulanabilir. Suni solunumun amacı, vücudun karşılayamadığı oksijen gereksinimini dışarıdan destekleyerek karşılamaktır.

   Suni solunumu yapan kişinin akciğerlerinden gelen hava, solunumu durmuş kişiye oksijeni şu şekilde sağlar; normal solunum esnasında atmosferde bulunan % 21 oranındaki oksijenin sadece % 5’i kullanılır, % 16’sı atmosfere geri döner. Dolayısıyla solunumu durmuş olan kişiye, nefes veren kişiden yeterince oksijen ulaşmaktadır.

Yetişkinlerde ağızdan ağza suni solunum:

• Baş çene pozisyonu tekrar verilerek hava yolu açıklığı sağlanır.
• İlk yardımcı kendini, bulaşabilecek enfeksiyonlara karşı korumak amacıyla hasta veya yaralının ağzı üzerine bez parçası, gazlı bez vb. malzemeyi yerleştirir.
• Alnın üzerine konulan elin baş ve işaret parmakları ile hasta veya yaralının burun delikleri kapatılır. Burun, iki parmak arasında açıklık kalmayacak şekilde sıkıştırılmalıdır.

            Resim 1.9: Nefes verme öncesinde burnun kapatılması

• İlk yardımcı, normal bir nefes alarak ağzını hasta veya yaralının ağzının üzerine yerleştirir (hasta veya yaralının ağzı iyice kavranarak dışarı hava çıkmayacak şekilde kapatılmalıdır) ve balon üfler gibi 1 nefes verir.Yetişkinlerde verilecek hava miktarı, 500 - 600 ml ve verilen her bir nefesin hızı 1 saniye olmalıdır.

                             Resim 1.10: Yetişkine nefes verilmesi

• Verilen nefesin, göğüs kafesini yükseltip yükseltmediği gözlemlenmeli ve akciğerlerin direnci hissedilmelidir.
• Nefesin kendiliğinden geri çıkabilmesi için hasta veya yaralının ağzı ve burnu açık bırakılır ve nefes verme sırasında yükselen göğüs kafesinin inişi gözlenir.
• Aynı şekilde ikinci nefes verilir. Bu sayede ardı ardına 2 nefes verilmiş olur. Bu iki nefes 2 kurtarıcı solunum olarak adlandırılır. Verilen her nefesin arasında çıkış süresi olmalıdır.

Temel yaşam desteği, 30 göğüs basısı, 2 suni solunum şeklinde koordineli olarak

uygulanır. (30:2)

Eğer göğüs kafesi, verilen nefese rağmen yükselmiyor sa : 

• Hava yolu yabancı cisim ile tıkalıdır,
• Baş çene pozisyonu doğru verilmemiştir,
• Verilen nefes yeterli değildir.

   Bazı durumlarda ağızdan ağza suni solunum yapılamadığında; örneğin, çene

kilitlenmesi, ağzında veya alt çenesinde ağır yaralanması olan hasta veya yaralıda, ağzın açılamadığı durumlarda, yine ağzında diş olmayan kişilerde ağzı kapatmak mümkün olmadığından ağızdan buruna suni solunum tercih edilmektedir. Uygulama ağızdan ağza suni solunum ile aynı olmasına rağmen bir kaç farklılık vardır:

Ağızdan buruna suni solunum yapılacaksa:

• Bir el soluk yolunun açıklığını sürdürmek ve başın pozisyonunu korumak için hastanın alnında dururken, diğer el ile ağız kapatılır.
• Hasta veya yaralının ağzı tamamen kapatıldıktan sonra alınan nefes burundan verilir.
• Verilen nefesin rahatça çıkabilmesi için burun açık bırakılırken ağız da hafif aralanır.

Eğer ilk yardımcı suni solunum yapamayacak durumda ya da hasta veya yaralıya suni solunum yapılamayacak durumda ise (ağız ve burun yaralanmaları, çene kilitlenmesi vb.) temel yaşam desteğine, sadece kalp masajı uygulanarak devam edilir.

Kalp masajına, 112’yi aramak ve suni solunum uygulaması dışında kesinlikle ara

verilmez.

Suda boğulmalarda ve travmalarda ilk yardımcı yalnız ise 30 göğüs basısı ve 2 suni solunum uygulaması 5 tur yapıldıktan sonra 112 aranır. Ayrıca suda boğulmalarda önce suni solunum ardından kalp basısı uygulanır.

YAŞAM DESTEĞİM-4

                             1.2.2. Yetişkinlerde Dış Kalp Masajı

Kalbimiz, yaşadığımız sürece sürekli kasılıp gevşeyerek çalışır. Yetişkin bir insanda kalp hızı, 60- 100 atım/ dk. arasındadır. Hasta veya yaralının solunum, öksürük gibi yaşamsal refleksleri gözlenmiyorsa dolaşım da yok demektir. Bu durumda, hemen dış kalp masajına başlanmalıdır.

Kalp masajı aşağıdaki gibi uygulanır:

• Kalp basısı uygulamak için göğüs kemiğinin alt ve üst ucu tespit edilerek alt yarısına bir elin topuğu yerleştirilir,

                Resim 1.6: Kalp masajında kullanılacak el bölgesi

  Resim 1.7: Elin topuk kısmının göğsün orta kısmına yerleştirilmesi

• Diğer el bu elin üzerine yerleştirilerek parmaklar kilitlenir. Üstteki el ile altta bulunan el yukarıya doğru çekilerek alttaki elin ayası ve parmaklarının hasta veya yaralıya temas etmesi önlenir. Aksi durumda uygulanan güç dağılır.

                               Resim 1.8: Göğüs basısı uygulama

• Dirsekleri bükmeden, omuzlar düz şekilde ve hasta veya yaralının üzerine tam dik olacak şekilde pozisyon alınır. Omuz ve bel kaslarından kuvvet alınmalıdır. Basıyı tam uygulayabilmek için hasta veya yaralıya yakın mesafede durulmalıdır.
• Göğüs kemiğine 5 cm (yandan bakıldığında göğüs yüksekliğinin 1/3’ü kadar) çökecek şekilde bası uygulanır. Basınç, aşağı doğru ve dik olarak uygulanmalıdır. Basınç, sadece göğüs kemiği üzerine uygulanmalı, eller sabit tutulmalı ve hareket ettirilmemelidir.
• Göğüs kemiğine bası uygulama ve kaldırma ritmik olarak yapılmalıdır. Uygulamaya, 1V, 2V, 3V,… 9V, 10, 11,…30 diye sayılarak 30 bası şeklinde devam edilir. Bu sayede bası ve gevşeme arasındaki zaman eşitlenmiş olur. Kalp masajı, dakikada 100 bası olacak şekilde uygulanır.

YAŞAM DESTEĞİM-3

                   1.2.1. Yetişkinlerde Hava Yolu Açıklığı ve Solunum Kontrolü

• Hasta veya yaralının sıkan giysileri varsa gevşetilir. Olayın etkisi ile hasta veya yaralının kravatı bile solunum yolunu tıkamış olabilir.
• Ağız içi kontrol edilerek yabancı cisim varsa çıkartılır, ağızda takma diş, yiyecek parçaları, kusmuk vb. cisimler hava yolunun tıkanmasına sebep olabilir. Bu işlemler yapılırken kesinlikle ağız içine kör dalış yapılmaz.
• Hava yolunu açmak için hasta veya yaralıya, baş çene pozisyonu verilir.

                                               Resim 1.3: Baş çene pozisyonu

Hava yolu açıklığı sağlandıktan sonra hasta veya yaralının solunumu, aşağıdaki gibi değerlendirilir:

• Bak- dinle- hisset yöntemi ile hasta veya yaralının, nefes alıp almadığı 5- 10 sn süre ile kontrol edilir. Bazı durumlarda hasta veya yaralının nefes alıp almadığını değerlendirmek oldukça zordur. Bu durumda nefes yokmuş gibi hareket edilir.

- İlk yardımcı göğüs kafesinin solunum hareketlerini gözler. Gerekirse

  göğüs hareketlerini gözlemlemeyi kolaylaştırmak için elini hasta veya yaralının   göğüs kafesi üzerine yerleştirir.

- Hasta veya yaralının yüzüne yaklaşarak nefesini dinler.

- Hasta veya yaralının nefesini yanağı ile hissetmeye çalışır.

• İlk yardımcı hasta veya yaralının solunumunun olmadığına karar verirse ve yalnızsa kendisi 112’yi arar.

                      Resim 1.4: Bak- dinle- hisset yöntemi ile solunum kontrolü 1

                      Resim 1.5: Bak- dinle- hisset yöntemi ile solunum kontrolü 2

Solunum değerlendirmesi sonucunda hasta veya yaralının solunumu var ise koma pozisyonu verilerek tıbbi yardım gelinceye kadar takip edilir. Solunumu yok ise kalp basısı uygulanır. (2010 ERC kararlarına göre)

YAŞAM DESTEĞİM-2

                                1.1. Temel Yaşam Desteği

   Solunumu ve/ veya kalbi durmuş kişide, yapay solunum ile akciğerlere oksijen

gitmesini, dış kalp masajı ile kalpten kan pompalanmasını sağlamak için yapılan ilaçsız ve tıbbi malzemesiz uygulamalar temel yaşam desteği olarak adlandırılır.

   Temel yaşam desteği ile ilgili uygulamalar 1960’lı yıllarda gelişmeye başlamış,

günümüze kadar da birçok gelişme ve değişim göstermiştir. Temel yaşam desteği uygulama eğitiminde karmaşıklığın ortadan kaldırılması amacıyla standartlaşma ihtiyacı hissedilmiş ve bu konuda çalışmalar yapılmıştır.

   1991 yılında temel yaşam desteği eğitim programlarını geliştirebilmek ve Avrupa ülkelerinde standart eğitim yapabilmek amacıyla Avrupa Resusitasyon Konseyi (ERC) kurulmuştur. ERC tarafından temel yaşam desteği protokolleri yayımlanmış bunun yanı sıra Amerikan Kalp Vakfı (AHA) tarafından da temel yaşam desteği ile ilgili uygulama protokolleri yayımlanmıştır. Sağlık Bakanlığı ERC’nin protokollerini benimsediğinden bu modülde temel yaşam desteği, ERC protokollerine uygun olarak anlatılmıştır.

   Günümüzde her 5 yılda bir temel yaşam desteği uygulama protokollerinde güncelleme yapılmaktadır. En son 2010 yılında yeni protokoller yayımlanmıştır. Temel yaşam desteği protokollerinde sağlık personeli ve ilk yardımcı tarafından yapılacak uygulamalar açısından farklılıklar bulunmaktadır.

   Temel yaşam desteğinin amacı; dokulara acil oksijen desteği sağlanarak oksijensizlik nedeniyle hayati organlarda meydana gelebilecek, geri dönüşü olmayan hasarları önleyip hasta veya yaralının hayatta kalma şansını artırmaktır.

   Temel yaşam desteği uygulaması üç aşamadan oluşmaktadır:

• A (Hava yolu açıklığının değerlendirilmesi)
• B (Solunumun değerlendirilmesi)
• C (Dolaşımın değerlendirilmesi)

    1.2. Yetişkinlerde Temel Yaşam Desteği Uygulama Tekniği

   Yetişkinlerde temel yaşam desteği uygulamasına başlamadan önce aşağıdaki işlemler yapılır.

• Olay yeri güvenliği sağlanır. Kesinlikle olay yeri güvenliği sağlanmadan hasta veya yaralıya müdahale yapılmaz.
• Etrafta bulunan kişilerden ya da hasta veya yaralının yakınlarından hızlı bir şekilde görüşerek bilgi alınır.
• İlk yardımcı kendi can güvenliğini sağlar, varsa eldiven giyer.
• Hasta veya yaralının yanına hemen diz çökülür ve bilinci kontrol edilir. Temel yaşam desteği dar alanda yapılacak ise hasta veya yaralının başucunda uygulama yapılabilir.

                            Resim 1.2: Yetişkinlerde bilinç kontrolü

• Hasta veya yaralının bilinci yoksa hemen 112 aranır. Çevrede birileri varsa ilk yardımcı, arayacak kişiye ismi ile hitap ederek 112’yi aramasını söyler. Arayacak kişiye böylece sorumluluk yüklenmiş olur. Örnek: Ayla 112’yi ara vb.

• Hasta veya yaralı sert bir zemine sırt üstü yatırılır. Sırt üstü pozisyona getirilirken baş-boyun ve gövde ekseni bozulmadan çevrilmelidir; ancak baş-boyun yaralanma şüphesi varsa çok gerekli olmadıkça pozisyon değiştirilmez.

YAŞAM DESTEĞİM-1

                       1. YETİŞKİNLERDE TEMEL YAŞAM DESTEĞİ

İlk yardım uygulamaları, yaş gruplarına göre farklılık göstermektedir. İlk yardım

uygulamaları açısından bu yaş grupları; bebek, çocuk ve yetişkin olarak sınıflandırılır. Bebek

0- 12 ay, çocuk 1- 8 yaş, yetişkin ise 8 yaş ve üzeri olarak kabul edilir.

                                          İlk yardım uygulamalarında yaş kriterleri    
              

Temel yaşam desteği uygulamalarına geçmeden önce bazı terimlerin bilinmesi
gerekmektedir. 

Bu terimler: 

Solunum durması: Solunum hareketlerinin durması sonucu vücudun yaşamak için ihtiyacı olan oksijenden yoksun kalmasıdır. Solunum durmasının belirtileri şunlardır:

• Hasta veya yaralının solunum sesi duyulamaz,
• Solunum sırasında çıkarılan hava hissedilemez,
• Göğüs ve karın hareketleri gözlenemez,
• Dokuların oksijensiz kalmasına bağlı olarak vücudun uç noktalarında (dudaklar, tırnaklar vb.) morarma (siyanoz) gözlenir.

Kalp durması : Bilinci kapalı kişide, büyük arterlerden nabız alınamaması durumudur. Kalp durması
sonucunda;

• Bilinç kaybı,
• Solunum durması,
• Göz bebeklerinin genişlemesi,
• Ciltte siyanoz meydana gelir. 

Hava yolu tıkanıklığı : Solunum yolunun, yabancı cisimler tarafından nefes alıp verişi engelleyecek şekilde tıkanmasıdır.

Yaşam kurtarma zinciri : Ani kalp durması oluşup sağ kalan kişilerde uygulanan işlemler yaşam kurtarma zinciri olarak adlandırılır. İlk yardımcı tarafından başlatılan ve sağlık ekipleri tarafından
devam ettirilen yaşam kurtarma zinciri, birbirinin devamı olan dört halkadan oluşur. 

Bu halkalar şunlardır:

                               Resim 1.1: Yaşam kurtarma zincirinin halkaları

Yaşam kurtarma zincirinin ilk iki halkası ilk yardımcının yaptığı ilk yardım
uygulamalarını içerir. Diğer ikisi de sağlık personelinin acil bakım uygulamalarını içerir. İlk yardımcı, yaşam kurtarma zincirinin ilk iki halkasını ne kadar doğru ve hızlı uygularsa sağlık personeli tarafından uygulanan acil bakımın başarısı da o derece artar.